Mak Yong vs Mek Mulung. Malaysia kaya dengan seni persembahan tradisional yang unik dan mempesona. Antara yang paling menonjol ialah Mak Yong dan Mek Mulung, dua bentuk teater tradisional Melayu yang berakar umbi dalam budaya dan sejarah masyarakat tempatan. Walaupun kedua-duanya berkongsi elemen seperti lakonan, tarian, muzik, dan nyanyian, mereka mempunyai perbezaan yang ketara dari segi asal-usul, struktur persembahan, dan peranan dalam masyarakat.
Asal-Usul dan Sejarah
Mak Yong
Mak Yong berasal dari negeri Kelantan dan dipercayai wujud sejak lebih 800 tahun lalu. Ia merupakan gabungan antara ritual penyembuhan dan hiburan istana yang mengandungi unsur-unsur animisme dan kepercayaan lama. Pada tahun 2005, Mak Yong telah diiktiraf oleh UNESCO sebagai “Masterpiece of the Oral and Intangible Heritage of Humanity” .
Mek Mulung
Mek Mulung pula berasal dari Kampung Wang Tepus, Jitra, Kedah dan telah dipersembahkan sejak lebih 400 tahun lalu. Ia menggabungkan elemen-elemen dari Mak Yong, Menora, dan Hadrah, menjadikannya unik di utara Semenanjung Malaysia. Pada tahun 2023, Mek Mulung telah dimasukkan dalam senarai “Intangible Cultural Heritage in Need of Urgent Safeguarding” oleh UNESCO .
Struktur Persembahan
Mak Yong
Persembahan Mak Yong biasanya dimulakan dengan upacara semah kumpung sebagai penghormatan kepada roh-roh. Ia diikuti dengan tarian, lakonan, dan nyanyian yang disampaikan secara improvisasi. Cerita-cerita yang dipersembahkan sering berkisar tentang mitos dan legenda diraja, seperti kisah Dewa Muda dan Anak Raja Gondang.
Mek Mulung
Mek Mulung dimulakan dengan ritual bertabuh di mana semua alat muzik dimainkan serentak, diikuti dengan lagu pembukaan bertabik. Cerita-cerita yang dipersembahkan biasanya berdasarkan hikayat tempatan, seperti Puteri Cahaya Bulan. Persembahan ini melibatkan dialog, nyanyian, dan tarian yang disampaikan dalam suasana kampung dengan penonton mengelilingi pentas.
Peranan dan Pemain
Mak Yong
Tradisionalnya, semua watak dalam Mak Yong dimainkan oleh wanita, kecuali watak pelawak (peran) yang dimainkan oleh lelaki. Watak utama dikenali sebagai Pak Yong, diikuti oleh Mak Yong, puteri, dan dayang-dayang.
Mek Mulung
Pada asalnya, semua watak dalam Mek Mulung dimainkan oleh lelaki, termasuk watak wanita yang dilakonkan oleh lelaki berpakaian wanita. Namun, kini ia dimainkan oleh lelaki dan wanita. Watak utama termasuk raja, puteri, bomoh, dayang, dan antagonis.
Alat Muzik dan Tarian
Mak Yong
Alat muzik utama dalam Mak Yong termasuk rebab (alat gesek tiga tali), gendang, dan gong. Tarian dalam Mak Yong bersifat lembut dan berirama, menggambarkan emosi dan jalan cerita.
Mek Mulung
Mek Mulung menggunakan alat muzik seperti rebana, serunai, dan gong. Terdapat tujuh jenis tarian dalam Mek Mulung, antaranya Tarian Sembah, Tarian Gambang, dan Tarian Puteri Mabuk.
Rumusan Perbandingan Utama: Mak Yong vs Mek Mulung
Berikut merupakan jadual perbezaan Mak Yong dan Mek Mulung yang kami sediakan seringkas mungkin untuk memudahkan korang buat rujukan dan perbezaan.
| Aspek | Mak Yong | Mek Mulong |
| Asal Usul | Kelantan dan Pattani (Selatan Thailand) | Wang Tepus, Kedah |
| Dialek | Kelantan | Kedah Tua |
| Status UNESCO | Diiktiraf sebagai Warisan Budaya Tak Ketara Kemanusiaan pada tahun 2005 | Diiktiraf sebagai Warisan Budaya Tak Ketara yang Memerlukan Perlindungan Segera pada tahun 2023 |
| Tema Cerita | Mitosologi, kisah diraja, dan unsur spiritual | Hikayat rakyat tempatan dan legenda seperti Puteri Cahaya Bulan |
| Struktur Persembahan | Bermula dengan ritual semah kumpung, diikuti tarian, muzik, dan lakonan improvisasi | Bermula dengan ritual bertabuh, diikuti lagu pembukaan bertabik, tarian, dan lakonan berdasarkan hikayat |
| Peranan Pelakon | Kebanyakan watak dimainkan oleh wanita; watak pelawak (peran) oleh lelaki | Pada asalnya semua watak dimainkan oleh lelaki, termasuk watak wanita; kini melibatkan pelakon lelaki dan wanita |
| Alat Muzik | Rebab (alat gesek tiga tali), gendang, dan gong | Rebana, serunai (sejenis oboe), gong, dan kecerek (alat perkusif) |
Kepentingan dan Cabaran Pemeliharaan
Kedua-dua Mak Yong dan Mek Mulung menghadapi cabaran dalam pemeliharaan dan pewarisan kepada generasi muda. Usaha-usaha seperti pengiktirafan oleh UNESCO, pementasan di institusi kebudayaan, dan program pendidikan telah dijalankan untuk memastikan kelangsungan seni warisan ini. Namun, minat generasi muda yang semakin berkurangan dan kekangan dari segi keagamaan dan sosial menjadi halangan utama.
Artikel Berkaitan : Puteri-Puteri Lagenda Malaysia: Kisah Sejarah & Mitos
Kesimpulannya, Mak Yong dan Mek Mulung merupakan cerminan kekayaan budaya dan sejarah masyarakat Melayu di Malaysia. Perbezaan dalam asal-usul, struktur persembahan, dan peranan dalam masyarakat menjadikan kedua-duanya unik dan berharga. Usaha berterusan diperlukan untuk memelihara dan mempromosikan seni warisan ini agar tidak lenyap ditelan zaman.
One thought on “Mak Yong vs Mek Mulung: Warisan Teater Tradisional Melayu Malaysia”